Сүүлийн жилүүдэд  Монголд төдийгүй дэлхий даяар халдварт, халдварт бус гээд  олон төрлийн өвчнүүд залуужих болсон. Энэ нь амьдралын буруу хэв маяг, буруу дадал зуршил, стресс гээд маш олон хүчин зүйлээс хамааралтай. Монголд зүрх судасны өвчин, сүрьеэ, бэлгийн замын халдварт өвчин, сэтгэцийн өвчин гээд олон өвчнүүд залуужиж байгаа нь анхаарах ёстой асуудал юм. 

Зүрх судасны өвчин залуужиж байна

Монгол Улс төдийгүй дэлхий нийтэд хүн амын өвчлөл эндэгдлийн тэргүүлэх шалтгаан нь зүрх судасны өвчин болж байна. Ялангуяа цусны даралт ихсэлтээс үүдсэн тархины цус харвалт, зүрхний шигдээсийн өвчлөл жилээс жилд нэмэгдэж залуужих хандлагатай байна. ДЭМБ-ын тооцоолсноор зүрх судасны өвчнөөр жилд 1.7 сая хүн нас бардаг гэсэн судалгаа байдаг. Харин манайд 1991 оноос хойш энэ өвчин нас баралтын ихэнх хувийг тэргүүлэх болсон.

Манай улсын хувьд зүрх судасны өвчлөл ихэсч байгаа нь хот суурин газарт ажилгүйдэл, ядуурал, хүн амын төвлөрөл ихэссэнтэй холбоотой.  Мөн гудамжны хөдөлгөөн, дуу шуугиан ихтэй орчин, ажил, амьдралын стресс болон биеийн хүчний хөдөлмөр хөнгөвчлөгдөж, энерги бага зарцуулах болсонтой холбоотой. Хоолны нэр төрөл, хэрэглээ, хооллох дэглэм бас өөрчлөгдөж, архи тамхины хэрэглээ эрс нэмэгдсэн зэрэг олон асуудал бий. Ялангуяа сүүлийн жилүүдэд агаарын бохирдол эрс нэмэгдсэн нь зүрх судасны өвчтэй хүмүүст хортойгоор нөлөөлж, зүрх судасны хүндрэл тохиолдох магадлалыг улам бүр ихэсгэж байна. Дээрх шалтгаанаас гадна хамгийн их сөргөөр нөлөөлж буй хүчин зүйл бол хорт зуршил. Манай оронд сүүлийн жилүүдэд архи согтууруулах ундааны хэрэглээ улам бүр өсч, хэрэглэгчид нь залуужиж байна. Үүнээс болж архинаас үүдэлтэй нас баралт ихэсч байна. Судалгаанаас үзэхэд насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох архины хэрэглээ 9.3 литр, нийт эрэгтэйчүүдийн 40.7 хувь, эмэгтэйчүүдийн 3.1 хувь өдөр бүр тамхи татдаг бөгөөд тамхи татагчдын дундаж нас 19 байна. Бас залуучууд бухимдал, стрессд их өртдөг. Цочмог стресс нь цусны даралтыг ихэсгэн зүрхний агшилтын тоог түргэсгэж цусан дахь өөхний хүчлийг нэмэгдүүлдэг юм. Архаг стресс нь цусны хлостеринийг 8-65 хувиар ихэсгэдэг. 

Сүрьеэ өвчин залуужиж байна

Монгол улсын хүн амын дундах сүрьеэгийн тархалтын судалгаагаар  ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн 37 орноос сүрьеэгийн тархалт, нас баралт ихтэй долоон орны тоонд багтдаг аж. Манай улсад сүрьеэг эмчилж буй ганц том клиник нь ХӨСҮТ. Манай улсад жил бүр 400 гаруй сүрьеэгийн шинэ тохиолдол бүртгэгдэж, 100 мянган хүн амд 100-аас дээш тохиолдол илэрч байна. Сүрьеэ нь хүн амын нас баралтын шалтгааны зургадугаарт, халдварт өвчний шалтгаантай нас баралтын нэгт орж байна. 

Шалтгаан нь өвчтөн, эмчлүүлэгч маань эмээ таслах, үр дүнтэй эмчилгээнд тогтвортой хамрагдахгүй байхаас бүрэн шалтгаалж байна. Нөгөө талаас нийгмийн  ажилгүйдэл, архи уух, амьжиргааны түвшин доогуур зэрэг олон зүйлээс шалтгаалан энэ өвчин буурахгүй байна. Цаашлаад эдгээр өвчтнүүд ар гэртээ халдвар тараадаг. Ялангуяа халдвартай үедээ эмээ таслах, оношлуулж, шинжилгээ хийлгэхгүй удаан хугацаагаар явах зэрэг нь тархалт ихсэх гол шалтгаан болж байна.  Тодруулбалэнэ өвчнөөр өвчлөгсдийн 50 хувь нь ажилгүй, 70 хувь нь амьжиргааны баталгаажих төвшнөөс доогуур орлоготой иргэд тусч байгааг нотолсон.

 

Яагаад эрчүүд халдвар авах нь их байна вэ?

Нэгдүгээрт тамхи, архи их хэрэглэж байна. Хоёрдугаарт эрчүүд эрүүл мэнддээ анхаарах нь бага байдаг төдийгүй ажилгүй, орон гэргүй, архи уудаг эрчүүд их байна. Гуравдугаарт эрчүүд маань гэр бүлийн гол ачааг нуруун дээрээ авч явдаг учраас хоол, нойргүй ажиллаж байна. Нөгөө талаасаа өвчин залуужаад байгаагийн нэгэн шалтгаан нь байгаль орчин, агаарын бохирдол, тухайн хүний дархлаатай шууд холбоотой.

Сэтгэцийн өвчин залуужиж байна

Зөвхөн нийслэлийн зургаан дүүрэгт л гэхэд сэтгэцийн хурц өвчтэй 5008 хүн байдаг гэх судалгаа гарчээ.

Монгол улсын сэтгэцийн өвчтэй 60 мянган хүний талаас илүү хувийг залуучууд эзэлж байгаа гэх судалгаа бий.

Үүнд хамгийн их нөлөөлж байгаа зүйл нь гэр бүлийн хүмүүжил. Тухайн гэр бүл хүүхдээ анзаарахгүй, хайхраагүйгээс болж сэтгэцийн өвчлөлд залуус нэрвэгдэж байна. Тиймээс эцэг эхчүүд хүүхэддээ маш сайн анхаарал тавих хэрэгтэй. Сэтгэцийн өвчлөл нэмэгдэх болсны гол шалтгааныг мэргэжилтнүүд нийгмийн байдал, эдийн засгийн түвшинтэй холбон тайлбарлаж байна. Мөнхүү сэтгэл гутралаас болж сэтгэцийн архаг хямралд орсон хүмүүс цөөнгүй ирэх болжээ.

Монгол Улсын насанд хүрсэн нийт хүн амын 20 хүрэхгүй хувь нь сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай бол, гурван хувь нь сэтгэцийн архаг өвчинтэй гэсэн тоо гарчээ.

Нөгөөтэйгүүр сэтгэцийн хувьд тулгамдсан асуудалтай хүмүүс амьдралын аливаа бухимдал зовиур шаналалд өртөмтгий, сэтгэл санааны хувьд тогтворгүй, сэтгэл хөдлөл, зан төрхийн үйлдлүүд нь түргэн байдаг. Энэ нь цааш даамжрах юм бол сэтгэцийн эмгэг болж хүндэрдэг. Мэргэжилтнүүдийн хэлж буй­гаар манайд хамгийн элбэг тохиолд­дог шинж тэмдэг нь нойргүйдэл ажээ. Хүн нойргүйгээр 3-7 хоноход л солиорлын хам шинж илэрдэг.

Үүнийг эмнэлэгт нойрны солиорол гэж нэрлэдэг аж. Нойргүйдэл хүндрэх юм бол ажлын бүтээмж буурч шалтгаангүй уур хүрэх, бухимдах, нойр хүрэхгүй байх, мартамхай болох, гар, биеийн аль нэг хэсэг хөлрөх зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг байна. 2015 онд хийсэн СЭМҮТ-ийн судалгаагаар манай улсад 6000-6300 сэтгэцийн өвчтэй хүн байгаа аж.  Үүнээс ердөө 1-3 хувийг 60-аас дээш насны хүмүүс эзлэх ба үнэмлэхүй хувийг 20-50 насныхан эзлэж байна. Өвчний голлох шалтгаанд оюуны хомсдолт төст өвчин, физиологи шалтгаант сэтгэцийн өвчин зэрэг багтсан бол 2010-2014 оны хооронд жил бүр 1200-1250 шизофрени төст өвчнүүд бүртгэгдсэн байна. 

Энэ мэт өвчнүүдийг залуус буюу эд хийж бүтээж, улс орныхоо хөгжилд хувь нэмэр оруулах насан дээрээ яваа хүмүүс тусах болсон нь нийгэм даяараа амьдралын буруу хэв маягтай амьдарч, архи тамхи буруу зүйлсийн хэрэглээ их байгаатай шууд холбоотой юм.  Тийм учраас хувь хүн бүр эрүүл мэнддээ анхаарч амьдралын буруу хэв маягаасаа салах цаг болжээ.